Öklid
(M.Ö. 365 - M.Ö. 300)
Öklid, Mısır'ın İskenderiye şehrinde doğdu.
"Temel Öğeler" adlı yapıtıyla , son zamanlara dek geçerliliğini koruyan
matematiğin temellerini atmıştı. Bu geometri, halen lise öğrencilerine
okutulmaktadır. Öklid, kendinden önce gelenlerin eserleriyle kendi öz
yapıtlarını da derleyerek, bugün Öklid geometrisi adıyla bilinen geometriyi,
aksiyomlarına dayandırarak geliştirmiştir. Büyük İskender döneminden sonra,
Yunan ilminin yayılmasına ve bilime yeni bir bakış açısı getirmesinde öncü
olmuştur.
İskenderiye'de Kral I. Batlamyus'un zamanında
önemli bir matematik okulu açmış ve burada matematik dersleri okutmuştur.
Kendisinden önce ispat edilen teoremleri toplayarak bir derleme kitabı
yazmıştır. Daha sonra bu kitap Arapça'ya da çevrilmiştir.
Zamanın Kralı olan I. batlamyus, Öklid'in bu
okulunu ziyaret etmiştir. Bir süre Öklid'in derslerini izlemiştir. Herhalde
Öklid'in anlattığı matematik derslerini anlayamamış veya anlaşılması ona zor
gelmiş. Öklid'e, matematiğin öğretimini ve öğrenilmesini kolaylaştıracak
yöntemler bulunmasını emretmek istemiş. Herkese boyun eğmeyen bu gerçek alim,
tarihe geçen sözüyle, "İlim için kral yolu yoktur" diyerek karşılık vermiştir.
Öklid, geometriye olduğu kadar sayılar kuramı
ile de ilgilenmiştir. Cebir ve geometri alanlarında getirdiği bu temel bilgiler
tümüyle kendi çalışma ve araştırmalarıyla geliştirilmiştir. Thales ve Pisagor'un geniş matematik kültürünü ve bu matematikçilerin oluşturduğu
matematiğin özlerini çıkarıp, sistemli bir hale getiren yine Öklid'tir.
Mezopotamya ve Mısır'dan öğrendiği geometriyi sistemleştirip, ispatlı bir
geometri halien getirmesinde oldukça ustalık göstermiştir. Bu da onun birinci
sınıf bir matematikçi olduğunu kanıtlar.
Aslında, M.Ö. üçüncü yüzyılda yaşayan ve Yunan
matematikçisinin yaşam süreci ve öyküsü hakkında fazla bir bilgi de yoktur.
Bilinen tek şey, bir matematik okulu kurup burada kendi yazdığı "Temel Öğeler"
veya "Elemanlar" adlı kitabını okuttuğudur. Hiçbir devirde alışılmamış bir
duruluk ve kesinlikle kaleme alınan bu eserin başında, tanımlar, genel
kavramlar ve bir giriş kısmı yer alır. Ondan sonra yüzyıllardır süren ve kendi
adını verdiği bir dizi postülatlarını sıralar. Kitabı boyunca bu ünlü
postülatlarını teoremlerinde kullanır. Bu yöntem onun en becerikli yanıdır.
ispatlarını çok düzenli ve bir sıra halinde veriri. Yine bu mantıklı bir düzen
içinde çeşitli teoremler ve bu teoremlerin ispatları en açık bir biçimde
sıralanır. eserin tümü on üç bölümdür. Bu bölümlere, M. Ö. II. yüzyılda
yaşadığı sanılan İskenderiyeli matematikçi Hypsikles'e ait olduğu bilinen iki
ayrı bölüm daha eklenmiştir.
|